Šta udišemo i kako to utiče na naše zdravlje?

Izvor: Eko list, časopis za ekologiju, zatitu životne sredine održivi razvoj                               


Tokom najhladnijeg doba godine suočavamo se sa zagađenjem vazduha, pre svega, zbog upotrebe fosilnih goriva i neadekvatnih kućnih ložišta. Naravno, značajnu stavku predstavlja i saobraćaj...

Podaci Svetske zdravstvene organizacije (SZO) pokazuju da je zagadenje vazduha najveći pojedinačni ekološki rizik za zdravlje. Prema proceni od 2020. godine, čak devet od deset osoba u svetu udiše vazduh koji sadrži visok nivo zagadivača. Sve ovo vodi ka ništa manje alarmantnoj statistici uticaja na kvalitet i dužinu života. Smatra se da čak sedam miliona ljudi u svetu svake godine umre zbog zagađenosti vazduha. U 2016. godini zagadenost vazduha u životnoj sredini prouzrokovalo je oko 4,2 miliona smrti, dok zagadenost u domaćinstvu usled upotrebe zagadujućih goriva i tehnologija uzrokovalo je oko 3,8 miliona smrtnih slučajeva.

Izvori zagađenosti vazduha su različiti, a u spoljne zagađivači vazduha spadaju pre svega nusprodukti industrije i energetskih proizvodača, prašina, otpad, saobraćaj, kao i poljoprivredna proizvodnja, a posebno u zonama gde se agrotehničke mere primenjuju na neadekvatan način, pa prašina i zagađivači, poput pesticida, dugo ostaju u vazduhu. Unutrašnji zagađivači vazduha su, pre svega, kućna ložišta. Postoji ogroman broj zagadivača vazduha i bezbroj njihovih kombinacija, od kojih su neki veoma toksični, ali nisu toliko čest izvor zagađenja. Zbog toga je Svetska zdravstvena organizacija izdvojila one koji najčešće nanose najveći štetu ljudskom zdravlju i životnoj sredini.

Kao najopasnije se smatraju: lebdeće čestice (PM), ozon (03), azot dioksid (NO2), sumpor dioksid (SO2), ugljen monoksid (CO), ugljovodonici (metan, etan, propan, butan,...) i olovo (Pb). Epidemiološke studije pokazale su da dugogodišnje izlaganje zagađenju vazduha smanjuje očekivan životni vek, uglavnom zbog kardiovaskularnih i respiratornih bolesti, kao i raka pluća. Kratkotrajna izloženost, tokom nekoliko sati ili dana, takođe može uticati na zdravlje, pre svega akutne probleme s plućima i pogoršanje astme, zbog čega se dovodi u vezu s porasti respiratornih i kardiovaskularnih hospitalizacija, ali i smrtnosti usled komplikacija hroničnih bolesti. Prema podacima objavljenim na Britanskom zdravstvenom forumu, smanjenje zagađenja vazduha od 1 µg/m3 moglo bi da spreči oko 50.900 slučajeva koronarnog oboljenja srca, 16.500 moždanih udara, 9.300 slučajeva astme i 4.200 karcinoma pluća tokom perioda od 18 godina.

O BOLESTIMA

Različiti zagadivači vazduha u naše telo dospevaju na više načina - kroz oči, nos i grlo, putem kože, kroz hranu, vodu ili udisanjem. Izloženost zagadenom vazduhu ima različit uticaj na zdravlje u svakom stadijumu života - od prvih sedmica fetusa u maternici, pa sve do starosti. Najveći uticaj ostavljaju na pluća i respiratorni sistem, srce, izazivajući bolesti srca i krvnih sudova, uključujući srčani udar i začepljenje arterija, kao i mozak. Postoje i dokazi koji povezuju zagađenost vazduha sa negativnim efektima na razvoj organizma u ranom životnom dobu, kao što je to na primer niska porođajna težina ili prevremeni dolazak na svet. Deca oboljevaju od astme, otežano im se razvijaju funkcije pluća, a sporiji je i opšti razvoj. Kod odraslih, zagađen vazduh je odgovoran za astmu, koronarnu bolest srca, moždani udar, rak pluća, hroničnu opstruktivnu bolest pluća, dijabetes... Stariji oboljevaju od astme, imaju ubrzan pad plućne funkcije, povećan rizik od raka pluća, dijabetesa, srčanog udara, zastoja srca, moždanog udara... Noviji dokazi ukazuju na to da zagađenje vazduha može imati uticaj na pogoršanje simptoma demencije i kognitivni pad, što bitno smanjuje kvalitet života našin najstarijih sugrađana. Učinci zagađenog vazduha na zdravlje su složeni i variraju u težini uticaja. U nekim slučajevima šteta može biti postepena i možda neće postati vidljiva mnogo godina, što je naročito slučaj ukoliko dođe do izloženosti zagađenom vazduhu u trudnoći i ranom razvoju deteta.

lako su najviše ugroženi deca, stariji i hronični bolesnici, postoje grupe koje su posebno ranjive. Autistična deca suočena su s povećanim rizikom od hospitalizacije ako su izložena zagadenom vazduhu, čak i tokom relativno kratkog vremena. Studije pokazuju da prijemi kod lekara zbog problema kao što su hiperaktivnost, agresija ili samopovredivanje mogu da se spreče smanjivanjem njihove izloženosti zagađivačima.

O UZROČNICIMA

Lebdeće čestice (PM)

Lebdeće čestice su dispergovane supstance koje se najviše nalaze u nižim delovima troposfere. One mogu biti raspršene u vazduhu u čvrstom ili tečnom obliku. Primarne lebdeće čestice su one koje su iz nekog izvora emitovane direktno u atmosferu, kao na primer garez ili pesak. Sekunda rne lebdeće čestice su one koje su u atmosferi formirane od prekursora. Kao glavni prekur sori za formiranje sekundarnih lebdećih čestica su: sumpor-diok sid (SO), azotni oksidi (smesa azot monoksida i azot dioksida, NOx) i isparljiva organska jedinjenja.

U stručnoj i naučnoj literaturi se označavaju engleskim izrazom particulate matter", odnosno PM, i dele u odnosu na prečnik.

• Grube čestice prečnika od 2,5 do 10 μm, označene kao PM10

• Fine čestice prečnika manjim od 2,5 µm, označene kao PM2,5

 • Nano čestice prečnika manjim od 0,1 μm, označene kao PMO,1

Ozon (0)

Ozon je gas sastavljen od tri atoma kiseonika. Javlja se u zemljinoj gornjoj atmosferi i na nivou tla, a ozon može biti dobar ili loš, u zavisnosti od toga gde se nalazi. „Dobar ozon" prirodno se javlja u Zemljinoj gornjoj atmosferi - u stratosferi, na visini od 20 do 50 km iznad Zemljine površine gde formira zaštitni sloj koji nas štiti od sunčevih štetnih ultraljubičastih zraka. Bez stratosferskog ozona život na Zemlji ne bi bio moguć. Poznato je da ga razne hemikalije uništavaju, što dovodi do stvaranja takozvanih „ozonskih rupa".

„Los ozon" se formira u Zemljinoj donjoj atmosferi, u blizini nivoa tla, kada zagađenja koja emituju automobili, elektrane, industrijski kotlovi, rafinerije, hemijska postrojenja i drugi izvori, reaguju hemijski na prisustvo sunčeve svetlosti.

Azot dioksid (NO)

Mali deo, oko 1% ukupne količine azot dioksida i vazduhu formira se prirodno u atmosferi od munja ili kao proizvod biljaka, tla i vode. Ostali deo azot dioksida nastaje sagorevanjem goriva: uglja, nafte i gasa, dok većina azot dioksida u gradovima dolazi od vozila (oko 80%). Ostali izvori azot dioksida su rafiniranje benzina i metala, proizvodnja električne energije iz elektrana na ugalj, ostale prerađivačke industrije i prehrambena industrija. Ovaj crveno-smeđi toksični gas ima karakterističan oštar miris. Doprinosi stvaranju fotohemijskog smoga koji može imati značajan uticaj na zdravlje ljudi.

Uklanjanjem olova iz benzina motornih vozila, kao vodećeg izvora, između 1980. i 2014. godine nivoi olova smanjili su se za 98%...

Sumpor dioksid (SO)

Oko 99% sumpor dioksida u vazduhu dolazi iz ljudskih izvora. Glavni izvor jeste industrijska aktivnost koja obrađuje materijale koji sadrže sumpor, na primer: proizvodnja električne energije iz uglja, nafte ili gasa koji sadrže sumpor. Neke mineralne rude sadrže sumpor, a sumpor dioksid se oslobađa prilikom njihove prerade. Prisutan je i u emisijama motornih vozila kao rezultat sagorevanja goriva. Sumpor dioksid je bezbojan gas, neugodnog i veoma oštrog mirisa.

Ugljen monoksid (CO)

Ugljen monoksid je bezbojni gas, bez mirisa i može biti štetan ako se udiše. Ugljen monoksid se oslobađa kada se nešto gori. Najveći izvori CO su automobili, kamioni i druga vozila ili mašine koji sagorevaju fosilna goriva. U našem domu može da nastane u pećima na kerozin ili gas, usled curenja iz dimnjaka ili peći. Budući da se u ovim uslovima takođe oslobađaju i drugi gasovi, svi oni mogu uticati na kvalitet vazduha u zatvorenom prostoru. U velikim količinama je toksičan i smrtonosan.

Olovo (Pb)

Olovo je ranije bilo dosta više zastupljeno kao zagadivač vazduha, međutim, uklanjanjem olova iz benzina motornih vozila, kao vodećeg izvora, izmedu 1980. I 2014. godine nivoi olova smanjili su se za 98%.

KAKAV VAZDUH UDIŠETE?

Kvalitet vazduha meri se Indeksom kvaliteta vazduha (eng. AIQ). Na osnovu vrednosti ovog indeksa lako je ustanoviti eventualni stepen zagađenosti vazduha, kao i moguće zdravstvene probleme koje građani mogu da osećaju ne koliko sati ili nekoliko dana nakon Izlaganja zagađenom vazduhu. U odnosu na kvalitet vazduha, nadležne institucije za praćenje javnog zdravlja izdaju uputstva za građane, a ona se obično odnose na upozorenja rizičnim grupama pre svega hroničnim bolesnicima, trudnicama i roditeljima male dece i dece s autizmom.

Sačuvaj život, udahni 99,9% zdravo čist vazduh!

Kompanija Zepter International ima najefikasnije rešenje: najbolje i najpouzdanije prečišćivače i sterilizatore vazduha koji će svaki prostor pretvoriti u oazu 99,9% zdravo čistog vazduha, zaštititi vaše zdravlje i sačuvati život!